Scheidend fotograaf is verzot op water
HARLINGEN - De naam Gert Fopma blijft in Harlingen verbonden aan de fotostudio. Maar de fotograaf zal het fototoestel zelf niet meer uit professie hanteren. Per 1 juli neemt André Minkema de zaak over; compleet met apparatuur en archief. Fopma trekt zich op 46-jarige leeftijd terug om gezondheidsredenen. Een vroeg pensionering, grijnst hij. Fopma heeft in de afgelopen 30 jaar een naam opgebouwd als nautisch fotograaf. Op uiteenlopende plaatsen over de hele wereld vereeuwigde hij de mooiste schepen. Waarom hij zich juist in schepen heeft gespecialiseerd? Ik ben verzot op water, altijd al geweest. Door Margreet van der Molen
Als jongen van 15 jaar kwam Gert in aanraking met fotografie. Eerst hield hij zich bezig met ontwikkelen en afdrukken van rolletjes, maar later ook met het echte werk. Van trouwreportages tot interieurfoto's van grote schepen. Van bedrijfscollages tot luchtfoto's in opdracht van de gemeente. Met zijn nautische fotografie bouwde hij de laatste decennia een naam op die de grenzen van Harlingen ver overstijgt. En ook natuurfotografie had zijn hart; vooral als dat gepaard ging met reizen naar verre exotische oorden. Het is dan ook niet zonder pijn dat Fopma afscheid neemt van de studio.
Na de basisschool ging Gert naar de lts en koos als richting huisschilder. Meer nog uit nood dan uit overtuiging dat schilderen zijn beroep zou zijn. Een gekoesterde wens om daarna een opleiding te volgen aan de kunstacademie in Zwolle, ging helaas niet in vervulling.
Gert vond een vakantiebaantje bij een drogist annex fotograaf, waar hij zich dag in dag uit bezig hield met afdrukken en ontwikkelen van materiaal. Mondjesmaat kreeg hij opdrachten toegespeeld. Zo maakte hij als broekje van 16 zijn eerste trouwreportage. Ik ging er op de brommer naar toe. Het was in de Engelse Tuin. Dat kon toen nog'.
De drogist werd na enige tijd ingeruild voor een echte studio; die van Aeger Bouma. De fotograaf zag wel wat in zijn pupil en stuurde hem naar de foto-vakschool. Daar leerde Gert de kneepjes van het vak.
Bij Bouma had Fopma het goed, maar toch bleef hij er niet. Hij kon mij niet bieden wat ik wilde. Dat begreep Bouma ook. Hij was de fotograaf, ik de medewerker. Dus het werk bleef voor een groot deel beperkt tot pasfoto's en op de winkel passen.
Heel geleidelijk besloot Fopma tot een eigen studio aan de de Voorstreek. Dat ging in goed vertrouwen. Regelmatig deed ik nog werk voor Bouma. We konden het goed met elkaar vinden en het lag in de lijn van de verwachting dat ik uiteindelijk zijn zaak zou overnemen. Dat het anders liep, was wel wat zuur. Maar het heeft onze verhouding niet verstoord.
De eerste studio van Fopma aan de Voorsteek was gecombineerd met een schoonheidssalon. Later verhuisde Gert met zijn studio naar de Kleine Bredeplaats om uiteindelijk neer te strijken aan de Zuiderhaven.
En Albert Heijn volgde mij steeds, grinnikt Gert.
De gemeente Harlingen werd een belangrijke opdrachtgever voor de jonge fotograaf. Gemeentevoorlichter Sjoerd Brandsma bracht mij in het diepste geheim een maquette van het gebouw van zoutfabriek Frima. Of ik daar een foto van wilde maken. Dat was het begin van een waardevol contact.
Ik heb dat havengebied langzaam zien groeien en op de plaat vastgelegd. Van niets tot de bedrijvigheid van nu. Veel bedrijven heb ik van binnen en buiten gefotografeerd. En uit dat werk rolden weer nieuwe opdrachten bij aanverwante bedrijven.
Een fotograaf in Harlingen heeft bijna automatisch van doen met jachten, jachtbouw en aan water gerelateerde bedrijven. Bij Gert was de liefde voor het water er al voordat hij het fototoestel aanraakte. Ik ben gek van watersporten, van zeilen en varen. De kunst is het werk naar je toe te trekken. En van mijn eerste klusjes was op een sleepboot. Ik ging mee als maatje en kon ondertussen foto's maken.
Gert herinnert zich nog goed dat hij voor het eerst een paar grote foto's verkocht. Ik ging mee met een proefvaart van een kotter. De IJmuiden-nog-wat. Van die foto's verkocht ik ineens 10 grote exemplaren.
Delen
De liefde voor het water delen André Minkema en Gert onbetwist. André woonde jaren op een vrachtschip en heeft lange tijd op in de chartervaart gewerkt. Als je geen kennis hebt van zeilen, kan er ook geen foto's van maken, is zijn stelling. André werkte vanaf 1990 tot 1995 samen met Gert. Daarna gingen hun wegen uiteen.
Hun eerste ontmoeting vergeten beide fotografen niet snel meer. Het was op het wad. Ik had een opdracht op de boot waar André op zat. Zo raakten we aan de praat. 's Avonds lag onze boot en die van André droog op het Wad. André is door de slib heengebaggerd naar ons toe. Het klikte direct tussen ons. Die avond hebben we afspraken gemaakt over onze samenwerking. Toen André laat op de avond weer naar zijn eigen boot wilde, bleek dat het water was gestegen. We hebben hem er uiteindelijk heengevaren. verhaalt Gert.
Vijf jaar duurde de samenwerking en allebei waren ze meer dan tevreden. We hebben al die jaren nooit iets gehad.
De komst van André luidde een nieuwe tijd in voor Gert. Hij kon zich op andere terreinen gaan ontplooien, terwijl André de lopende zaken afhandelde. Zo specialiseerde Gert zich in natuurfotografie. Het reisbureau Impala-tours vroeg Gert foto's te maken voor hun brochure. Exotische oorden deed Gert aan, veelal vergezeld door zijn vrouw Marjolein. Ook in de nautische fotografie verbreidde zich de roem van Gert. Zo werd hij vaste fotograaf voor Nautique, een tweemaandelijks glossy tijdschrift voor de liefhebben van luxueuze jachten.
Ondanks de perfecte arbeidsverhouding, besloot André na vijf jaar op zoek te gaan naar nieuwe uitdagingen. Ik fungeerde in de studio altijd als tweede fotograaf. Dat is ook logisch, maar geeft ook wel eens vervelende situaties. Men verwachtte Gert Fopma als die de opdracht had gekregen en accepteerde niet altijd dat er iemand anders kwam. Gert vult aan: Soms maakte André een foto, die door de opdrachtgever werd afgekeurd. De week daarop maakte ik dezelfde foto en die werd geaccepteerd. Dat had niets te maken met de kwaliteit van beide foto's, maar alles met degene die de foto maakte. Als men aan studio Gert Fopma de opdracht gaf, wilde men ook Gert Fopma zien.
Dat André uiteindelijk een andere job accepteerde, beschouwd Gert als niet meer dan normaal. Ik kon hem niet bieden wat hij wilde. We zaten net in het nieuwe pand aan de Zuiderhaven. Met hoge financiele lasten. Ik kon me geen full-time tweede fotograaf permitteren. Bovendien wilde André wilde zich verder ontplooien op het gebied van film en video.
André vertrok naar Drente waar hij een baan kreeg als cameraman bij de regionale omroep. Helaas bracht die baan niet wat hij ervan verwachtte. Je bent in feite het verlengstuk van de journalist. Die bepaalt welke beelden er worden gemaakt en welke worden uitgezonden. Ik heb vaak gedacht: dat kan ik beter.
Terug in Friesland, bij Omrôp Fryslân, trok André er vaker alleen met de camera op uit. Dat beviel hem beter. Zo troffen André en Gert elkaar vorig jaar bij een botenbeurs in het FEC in Leeuwarden. In de buik van een luxueus jacht hielden de twee een spontane adhoc bespreking met als resultaat een hernieuwde samenwerking. De gemeente had mij gevraagd of ik een videofilm van Harlingen kon maken. Zelf heb ik die vaardigheden niet, maar ik dacht wel direct aan André. Zo kwam het balletje aan het rollen.
Ziek.
Vorig jaar, vlak voor de zomervakantie kreeg Gert de onheilstijding dat hij ernstig ziek was. Hij had behandeling nodig en was niet in staat te werken. André sprong in; nam een half jaar onbetaald verlof bij de Omrôp en hielp zijn kameraad uit de brand. Toen daarna bleek dat Gert niet terug zou keren in de studio, werd langzaamaan gedacht aan overname van de fotostudio. Per 1 juli is de zaak beklonken.
De naam Gert Fopma blijft aan de studio verbonden. Deels uit praktische overwegingen - ik hoef geen nieuw briefpapier te maken, - maar vooral om emotionele redenen. Die naam heeft bekendheid. Ik bouw verder op datgene wat Gert heeft opgericht, aldus André.
André neemt alles over van Gert; zowel de apparatuur als het omvangrijke fotoarchief. Wel verlaat hij het grote pand aan de Zuiderhaven om enkele deuren verderop zijn intrek te nemen. In het gebouw waar ook ontwerpstudio Henk Jukkema is gevestigd. Dat heeft praktische voordelen, legt André uit. En het is goedkoper.
Gert heeft nog een meesterwerk op de plank liggen; een boek over de Bruine Zeilvaart. Zelf beschouwd hij het als afscheidswerk van zijn leven als fotograaf. In de eerste maanden van dit jaar heeft hij dag in dag uit foto's in de computer gescand om er vervolgens een selectie van te maken voor het boek. In augustus komt het boek uit.
Uitgever is Peter Wever, hier rechts op foto, die tijdens de Bruine Vlootdag alvast een Demo aanbied aan minister Annemarie Jorritsma. De tekst wordt geschreven door Johan van der Wal.
